GENIETEN VAN JE WERK – DE THERAPEUTISCHE RELATIE

In het hart van Toscane, tussen Pisa en Florence in, vlak bij Montaione. Twee villa’s, Villa Vignola en Vila I Prati. Gelegen boven op een heuvelrug met uitzicht op de omliggende glooiende hellingen. Het geheel omzoomd door cipressen. Dat was de entourage voor een inspirerende week in september.

En de aanleiding? Het deelnemen aan een verdiepingscursus over de therapeutische relatie. Aanvankelijk had ik enige aarzeling om me in te schrijven. Mag ik mijzelf zoiets luxueus gunnen, vroeg ik mij af. De doorslag gaf dat één van de docenten Anton Hafkenscheid was. Ik had met erg veel plezier zijn boek over de therapeutische relatie gelezen. Na het lezen had ik mij voorgenomen ooit een studiedag te volgen bij Anton als de gelegenheid zich zou aandienen. Dat werd nu dus een kleine week!

MEDITEREN
Elke ochtend, voor het ontbijt, mediteerde ik aan de rand van het zwembad, met de opkomende zon. Het voelde als het opwarmen, letterlijk en figuurlijk, voor de nieuwe inspirerende dag. Het vroege mediteren is een weldaad voor het aandachtig beginnen van de dag.
Een bijzonder moment was dat ik al mediterend hoorde hoe iemand voorzichtig het frisse water van het zwembad inliep. Vervolgens hoorde ik hoe de kleine golfjes die dat teweegbracht kabbelend de kant raakten. Het ontlokte de gedachte dat alles wat je doet onvermijdelijk invloed heeft op al het andere in de wereld. Ik moest glimlachen om deze gedachte die zich zo maar aandiende.

EEN ONTMOETING BINNEN EEN ONTMOETING
De eerste avond was ook al mindful begonnen. Doordat ik naast Wilma aan tafel zat, genietend van een Toscaanse maaltijd, ontstond al snel een gesprek over boeddhisme en mediteren. Ze stelde me mooie vragen die ook haar bezighielden. Eén van die vragen had betrekking op het ‘nu’. “Is het nu wel een tijdseenheid?” vroeg ze aan mij. Ik had daar nog niet op die manier over nagedacht, misschien wel omdat het zo vanzelfsprekend lijkt. Maar door haar vraag moest ik terugdenken aan enkele retraites die ik als één uitgestrekt nu had ervaren. Waar zit hem dat dan in? Dit even laten sluimeren in de stilte, als in de meditatie zelf, gaf al snel het antwoord: de overgave!
Een andere vraag ging over wat het je oplevert en of je daarom ook ‘zit’. Wat streef je na in de meditatie, om iets te veranderen of om iets te laten zijn, of het daardoor nu verandert of niet? De aanleiding was mijn opmerking dat ik er op heb leren vertrouwen dat als ik ergens mee zit er wel helderheid komt en het wel oplost als ik ga mediteren. Dat klonk voor haar alsof er dan iets moet veranderen, terwijl het idee nou juist is niets te hoeven veranderen en de natuur zijn werk te laten doen.
De overgave en niets te hoeven nastreven waren voor mij, net als het mediteren zelf, een mooie basis om van deze week te kunnen genieten. En gaat het daar niet uiteindelijk om: om naast de overgave en het niet-streven in de meditatie ook in het dagelijkse leven de overgave en het niet-streven te leven?

DE THERAPEUTISCHE RELATIE
De cursus zelf bestond uit inleidingen, door Anton en Moniek Thunnissen, werken in kleinere en grotere groepen en het doen van rollenspelen. Aan de hand van vastgelopen behandelrelaties werden met verschillende methodieken de relaties onderzocht op het waarom van het vastlopen en op mogelijkheden om de relatie weer in beweging te krijgen. Mooi in deze groep van psychologen en psychiaters was dat niemand de waarheid in pacht hoefde te hebben. Iedereen stond open om te ontmoeten en te leren van elkaar. Dat gaf mij ook de vrijheid om datgene aan te kaarten wat mij zo kan bezighouden in de therapeutische relatie. Dat gaat kort gezegd om de vraag of er een ontsnapping mogelijk is aan de subjectieve inkleuring van de therapeutische relatie? Het gaat daarbij over wat enerzijds de ander bij je oproept en bewerkstelligt, vanuit al dan niet onbewuste verlangens en patronen, en anderzijds om wat dit bij jou zelf als therapeut kan losmaken aan eigen problematieken, verlangens en patronen, zonder daar bewust van te zijn. Is het mogelijk om daar ‘buiten’ te blijven?
Anders gezegd: Is er ook een andere manier van je verplaatsen in de ander? Dus niet vanuit de herkenning uit het eigen leven of de voorgestelde herkenning (potentiële beleving) in de verbeelding? In beide gevallen gaat het om je identificeren, je vereenzelvigen, echt of in de verbeelding, met de ander. Maar wat als je juist niet identificeert, noch met de ander, noch met jezelf? Dan vallen de grenzen van het onderscheid tussen de ander en jij of ik weg. Dan is alleen maar wat er is, als uitdrukking van wat op dit moment nu mogelijk is. Gewoon als natuurlijke uitdrukkingsvorm. Als dit is wat het is en niet anders hoeft te zijn, als dit het hoogst haalbare van dit moment is, hoef ik er niks van te vinden en kan ik kijken en diep luisteren naar wat tot uitdrukking gebracht wordt, en daar een passend antwoord op geven.
Het gaat dan niet meer zozeer in een verplaatsen in de ander maar het worden van de ander. Vanuit het weten dat we beiden uitdrukking zijn van dezelfde natuur. In één van de rollenspelen speelde ik een therapeut in gesprek met een man die zijn eigen kinderen had misbruikt. Vanuit het besef dat wij beiden uitdrukking zijn van dezelfde natuur hoef ik daar geen oordeel over te hebben. Dat geeft de ruimte om zonder vooringenomenheid te luisteren naar de ander, bij wijze van spreken alsof ik het zelf ben die het verhaal vertelt. Van daaruit kan ik al luisterend een passend antwoord verwoorden.

Er valt uiteraard nog veel meer te vertellen over deze cursusweek. De therapeutische relatie is voor mij het hart van het werk. In die zin was het verwarmend en erg inspirerend om zo een kleine week de tijd en de ruimte te hebben hiervoor. Wat rest is een dankbaar gevoel van zo, met anderen, docenten, medecursisten, de crew van Lemion die het tot in de puntjes verzorgde, te hebben mogen genieten van een bijzondere ontmoeting.

TOT SLOT
Wat voor mij ten slotte een bijzondere gewaarwording was is dat bij terugkeer in Nederland deze week hetzelfde bewerkstelligd had als een retraite met meditatie zoals ik die gewend ben: de onderdompeling in één uitgestrekt nu.